Vergelding en Verzoening
De razzia in Putten is één van de ernstigste terreurdaden van de Duitse bezetter in Nederland. Na een mislukte aanslag op Duitse officieren werden tientallen boerderijen in brand gestoken en 659 mannen uit het kleine Veluwse dorp opgepakt. Ze werden afgevoerd naar kamp Amersfoort en daarna naar concentratiekamp Neuengamme. Slechts 48 mannen overleefden de oorlog. 107 van de mannen uit Putten kwamen om tijdens dwangarbeid in het satellietkamp Ladelund bij de Deense grens. Dominee Meyer uit Ladelund trok zich het lot van deze mannen aan en zorgde ervoor dat ze een fatsoenlijke uitvaart kregen op het kerkhof in het dorp. Na de oorlog zette hij zich in voor de verzoening tussen de twee dorpen, die door het oorlogsverleden met elkaar verbonden zijn. Meyers opvolger Pastor Richter vroeg aandacht voor het voormalige concentratiekamp tijdens een bijeenkomst van evangelische jongeren in Ladelund in 1962. Het jaar daarop waren deze jongeren voor het eerst aanwezig bij de herdenking in Putten. In 1964 reisden jongeren uit Putten voor het eerst naar Ladelund. Naarmate de tijd verstreek en men elkaar beter leerde kennen werd de band steeds steviger. De pijn blijft, evenals het schuldgevoel, maar dat staat een verzoening niet in de weg. In 1969 legde de Duitse president Heinemann een krans op de Dam in Amsterdam. Daarmee was op politiek niveau de verzoening een feit. Nederland en Duitsland wilden samen werken aan een toekomst van vrede en vrijheid in Europa. Dat wil niet zeggen dat individuele oorlogsslachtoffers en nabestaanden zich ook hebben verzoend. Uiteindelijk blijft dat altijd een keuze die iedereen zelf moet maken. Putten is een voorbeeld hoe twee geestelijken de weg hebben geplaveid voor die persoonlijke keuze.
Heiko Roelfsema